دیدنی‌های استانبول به تنهایی می‌تواند یکی از دلایل اصلی سفر به این شهر پرجاذبه باشد. برای یک سفر کوتاه و نسبتا کم‌هزینه یا حتی زمینی، هیچ‌جا بهتر از استانبول نیست؛ شهری میان آسیا و اروپا و پر از دیدنی‌ها و تفریحات رنگارنگ؛ از قصر‌ها و مسجد‌های عثمانی تا کلیساهای رومی و از جنگل و جزیره و دریا تا حمام‌های تاریخی. محبوب‌ترین دیدنی‌های استانبول برای مسافران، کاخ‌ها، مسجدها، کلیساها و قصرهایی است که قدمت آنها به امپراطوری رومی‌ها، بیزانس و دوره‌ی عثمانی‌ها می‌رسد. یکی از مشهورترین دیدنی‌های استانبول مسجد سلطان احمد است که با معماری زیبا و شش مناره‌ی آبی رنگش به مسجد آبی معروف شده. روبروی مسجد سلطان‌احمد، موزه تماشایی ایا صوفیه قرار گرفته که سرسرای وسیعش، دنیایی از فرهنگ و هنر اسلامی ترکیه را در خودش دارد. در بالای منطقه‌ی سلطان‌احمد و نزدیک به شاخ‌طلایی، مدخلی که بخش قدیمی و جدید استانبول را از هم جدا می‌کند، کاخ توپکاپی است که نزدیک به چهارصد سال مرکز سلاطین عثمانی بوده و امروز با کلکسیونی از چینی‌ها، جواهرات، لباس‌ها و تخت‌های طلاکوب عثمانی یکی از دیدنی‌های استانبول شده و چشم‌انداز زیبایی هم به تنگه‌ی بسفر دارد؛ تنگه بسفر همان تنگه‌ای است که دریای سیاه و مرمره را به هم وصل می‌کند و استانبول را بین آسیا و اروپا تقسیم کرده. کاخ دولما باغچه نیز در ساحل تنگه بسفر قرار گرفته.
ایاصوفیه با آن معماری اعجاب‌انگیزش به مدت ۱۰۰۰ سال کلیسای پر‌افتخار امپراتوری روم شرقی بوده و درقرن پانزدهم توسط معمار عثمانی، سینان، به مسجدی با‌شکوه تبدیل شده که گنبدی بزرگ به ارتفاع ۵۶ متر دارد و ۳۰ میلیون کاشی طلا در معماری داخلی آن به کار رفته. امروزه هم این مسجد و موزه به یکی از محبوب‌ترین دیدنی‌های استانبول برای توریست‌ها تبدیل شده. حال و هوای بنا توصیف‌نشدنی است؛ شکوه امپراتوری بیزانس و عثمانی در هم آمیخته‌اند و بنای عجیب را به وجود آورده‌اند. ایاصوفیه در حال حاضر موزه هنر‌های اسلامی و مسیحی با نمونه‌های خیره‌کننده از موزاییک‌های بیزانسی است.
یکی از معروف‌ترین دیدنی‌های استانبول و شهرت آبی شهر؛ مسجد آبی ۴۰۰ ساله‌ای‌ست که خود ترک‌ها آن را مسجد سلطان احمد می‌نامند، اما میان گردشگران به مسجد آبی مشهور است؛ هم به دلیل کاشی‌کاری‌های آبی‌اش و هم روایتی قدیمی از قایق‌رانان دریای مرمره که انعکاس آبی دریا روی دیوارهای مسجد شگفت‌زده‌شان می‌کرده. مسجد آبی، شاهکاری است از آقا محمدِ معمار که ساخت آن هفت سال طول کشیده و شش مناره باریک آن از بسیاری نقاط شهر پیداست.
شاهکاری از معمار سینان برای سلطان سلیمان که امروزه به یکی از اصلی‌ترین دیدنی‌های استانبول تبدیل شده است؛ بزرگترین مسجد استانبول که در قرن ۱۶ ساخته شده و با چهار مناره بالای گلدن هورن قرار دارد. مقبره سلطان، همسرش خرم و معمار سینان هم در محوطه مسجد واقع شده. این سازه شاهانه با وجود تزئینات کمتر، همچنان شباهت‌های زیادی به ایاصوفیه، اثر دیگر این معمار دارد.
نخستین کاخ عثمانی که در قرن ۱۵ میلادی ساخته شد و از آن زمان شاید بیش از هر قصر دیگری در دنیا قصه و رمز و راز به خود دیده؛ سلیم مست که بعد از نوشیدن بی‌اندازه شراب غرق شد، ابراهیم دیوانه که بعد از تحمل ۲۲ سال زندان عقلش را از دست داد و الکساندارای روس یا خرم سلطان، برده‌ای که ملکه قدرتمند عثمانی شد. این قصر اسرارآمیز در محل تلاقی تنگه بسفر، گلدن هورن و دریای مرمره قرار دارد و ۴۰۰ سال قلب تپنده‌ی امپراتوری عثمانی بوده. توپکاپی با آن همه جواهرات، لباس‌ها و تخت‌های طلاکوب یکی از محبوب‌ترین دیدنی‌های استانبول است و حداقل ۳ ساعت مشغولتان می‌کند. اگر وقت کم دارید، دیدن حرمسرا و خزانه را در اولویت بگذارید.
محال است به استانبول بروید و یکی دو ساعتی در بسفر قایق‌سواری نکنید؛ تنگه‌ای که دریای سیاه و مرمره را به هم وصل و استانبول را بین آسیا و اروپا تقسیم کرده و حداقل دیدن آن به همه‌ی دیدنی‌های استانبول اولویت دارد. ساحل زیبای مرمره، بناهای تاریخی شهر، مرغان دریایی، ماهیگیران محلی و کشتی‌های باری را تماشا کنید و استانبول را دور از هیاهوی خیابان‌ها و روی آب تجربه کنید؛ یک طرفتان آسیا‌ست و طرف دیگر اروپا.
دریای مرمره دارای نه جزیره کوچک و دیدنی معروف به آدالار است که به ترکی یعنی جزیره‌ها. هر روز کشتی‌هایی به این جزیره‌ها رفت و آمد می‌کنند و در چهار تا از آنها توقف دارند. بزرگترین جزیره آن بیوک‌آدا‌ست که نمای ویلا‌های آن روی شیب تپه‌ها از داخل کشتی پیداست. وسایل نقلیه موتوری اینجا ممنوع‌اند و رفت و آمد مثل قرون گذشته با دوچرخه، درشکه و پای پیاده انجام می‌شود. آدالار یکی از دیدنی‌های استانبول برای توریست‌ها و ییلاق استانبولی‌ها‌ست و جان می‌دهد برای چند ساعت دوری از شلوغی شهر و خوردن یک خوراک دریایی تازه.
ترک‌ها به آن گلحانه می‌گویند؛ این پارک در اصل، باغ بیرونی قصر توپکاپی بوده که فقط خانواده سلطنتی به آن دسترسی داشتند و امروزه یکی از دیدین‌های استانبول و پارک‌های مدرن شهر است پر از گل‌کاری‌های زیبا و به خصوص لاله‌های رنگارنگ. ضلع شمالی آن چشم‌انداز شگفت‌انگیزی به دریای مرمره و گلدن هورن دارد و در ورودی جنوبی آن کوشکی قرار دارد که سلطان از آنجا رژه سربازان یا مراسم رسمی دیگر را تماشا می‌کرده که الان وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه است.
نماد ترکیه مدرن و شانزلیزه‌ی استانبول؛ خیابان همیشه بیداری که از میدان پر‌جنب و جوش تقسیم، قلب تپنده‌ی استانبول شروع می‌شود و دو طرف آن پر است از مراکز خرید استانبول، مغازه‌های خوش‌آب‌و‌رنگ، سینما‌ها، رستوران‌ها و کافه‌های دنج. مغازه‌هایی که سازهای قدیمی می‌فروشند، نقاشانی که آثار‌شان را حراج می‌کنند و لباس‌های دست‌دوز رنگارنگ چیز‌هایی هستند که فقط در این خیابان پیدا می‌کنید. در طول فستیوال خرید هم در این خیابانِ سنگفرش، برنامه‌های جالبی اجرا می‌شود؛ از ساز و آواز گرفته تا دلقک‌های رنگارنگ و ژانگولربازی؛ همین‌ها باعث می‌شود که استقلال نه تنها یک خیابان خرید حساب شود، بلکه یکی از دیدنی‌های استانبول برای توریست‌ها باشد.
حمامی که در ۱۵۵۶ توسط معمار سینان و به دستور سلطان سلیمان ساخته و به نام همسر محبوبش خرم‌سلطان نامگذاری شد. این حمام که روبروی موزه ایاصوفیه قرار دارد، لوکس‌ترین گرمابه سنتی در شهر و از پرطرفدارترین دیدنی‌های استانبول است؛ با حمام‌های جداگانه برای خانم‌ها و آقایان، دالان‌های شاهانه و اطاق‌های چوبی. از معماری بی‌نظیر این حمام ۵۰۰ ساله گران‌قیمتِ تاریخ لذت ببرید.
قصری که از ۱۸۵۶ تا زمان تاسیس جمهوری ترکیه مرکز اداری عثمانی بوده و بعد از آن هم محل تصویب قرارداد‌های خارجی آتاتورک که حالا تبدیل به یکی از دیدنی‌های استانبول شده است. دلما باغچه، که به ترکی یعنی باغ پربار، در میان باغی به سبک فرانسوی بنا شده و به خاطر ترئینات سبک روکوکو، شمعدان‌های چک و باکارا، راه‌پله‌ی کریستال و چلچراغ چهار‌هزار کیلوگرمیِ هدیه‌ی ملکه ویکتوریا معروف است. ساعت این اتاق از زمان مرگ آتاتورک تا به حال، ثابت مانده؛ ساعت نه و ده دقیقه‌ی دهم نوامبر ۱۹۳۸.
استانبول (به ترکی استانبولی: İstanbul) یا قسطنطنیه بزرگترین شهر کشور ترکیه و مرکز فرهنگی و اقتصادی آن است. این شهر در کنار تنگه بسفر و دریای مرمره قرار دارد. تنگهٔ بسفر دو قارهٔ آسیا و اروپا را ازیکدیگر جدا می‌کند و استانبول تنها شهر بزرگ جهان است که در دو قاره قرار دارد. بندر طبیعی شاخ طلایی یا خلیج در این شهر واقع است.
این کلان شهر به عنوان پایتخت فرهنگ اروپا در سال ۲۰۱۰ انتخاب شده‌است. همچنین از لحاظ تعداد گردشگران خارجی سومین شهر توریستی جهان به شمار می‌رود.
در آغاز که این شهر را در دههٔ ۶۶۰ پیش از میلاد بنا کردند، بوزانتیون نامیدندش که به نظر می‌رسد از نام شخصی به بوزاس گرفته شده باشد. پس از آنکه کنستانتین کبیر این شهر را به عنوان پایتخت جدید شرقی امپراتوری روم برگزید، شهر نزد مردم به کنستانتینوپل به معنای «شهر کنستانتین» معروف گشت. اگرچه کنستانتین سعی کرد نام Nea Romaa به معنای «رم جدید» را بر آن نهد، اما این نام نزد مردم مقبول نیفتاد و فراگیر نگشت. مسلمانان که از قدیم با رومیان مراوده داشتند، این شهر را قسطنطنیه یا قسطنطینیه نامیدند. نام دیگر شهر استانبول بود که از عبارت یونانی εἰς τὴν Πόλιν (با تلفظ ایستیم بولین) به معنای «به سوی شهر» گرفته شده بود. در سال ۱۷۷۰ میلادی سلطان مصطفی سوم با ضرب سکه‌هایی که روی آن نام اسلامبول (اسلام‌شهر) نقش بسته بود، تلاش کرد این نام را فراگیر کند. در دورهٔ جمهوریت و از روز ۲۸ مارس سال ۱۹۳۰۰ ادارهٔ پست ترکیه از تمامی کشورهای جهان خواست تا در مکاتبات خود از نام استانبول استفاده کنند.
اسامی تاریخی استانبول[ویرایش]
• بیزانتیوم
• آگوستا آنتونینا • رم جدید
• کنستانتینوپل • استیمبول
• اسلامبول
القاب استانبول در دوره عثمانی[ویرایش]
• دارالسعادت • دارعالیه • درب قرمز (آل قاپی)
• پایتخت
اسامی قدیمی استانبول در زبان‌های مختلف[ویرایش]
• زبان‌های اسکاندیناوی: میکلاگارد معنی: شهر بزرگ
• زبان‌های اسلاوی: تزارگراد معنی: شهر پادشاه
• عربی: رومیة الکُبری معنی: شهر بزرگ رومیان
• عبری: کوشتاندینا (قسطنطنیه)
تاریخچه[ویرایش]
نوشتار اصلی: تاریخ استانبول
دوران باستان[ویرایش]
اولین نشانه‌های سکونت انسان در استانبول متعلق به عصر مفرغ است نشانه‌هایی از سکونت انسان عهد مفرغ در فکرتپه واقع در بخش آسیایی استانبول پیدا شده‌است. همچنین نشانه‌هایی از سکونت فنیقی‌ها در کادیکوی موجود است.
دوره بیزانس[ویرایش]
مستعمره نشین‌های یونانی مگارا در سال ۶۶۷ قبل از میلاد این شهر را بنا نهادند و به افتخار پادشاه خود بیزاس نام آن را بیزانتیوم نهادند. در زمان جنگ‌های میان امپراطوری هخامنشی ایرانیان به رهبری داریوش بزرگ در خلال جنگ هایشان با یونانیان شهر بیزانس را به تصرف خود در آوردند که تا پایان زمان سلطنت اردشیر درازدست همچنان در اختیار ایرانیان باقی‌ماند و ایرانیان تا سال ۱۹۶۶ که امپراطوری روم بر این شهر تسلط یافت، بر بیزانس حکومت می‌کردند.
در سال ۱۹۶ میلادی رومیان بر بیزانس مسلط شده و شهر رو به خرابی نهاد به خصوص آنکه رومیان پایتخت جدید خود را به نیکومدیا (کوجاالی کنونی) منتقل نموده بودند. در این سالها گروه‌های بزرگی از رومیان به بیزانس (استانبول فعلی) مهاجرت کردند. موقعیت سوق‌الجیشی بیزانس امپراتور کنستانتین بزرگ را وا داشت تا در سال ۳۳۰ رم جدید را در محل بیزانتیوم بعنوان پایتخت امپراطوری روم شرقی بنا نهد که پس از مرگ وی این شهرقسطنطنیه یا کنستانتینوپولیس نامیده شد و نام روم جدید به فراموشی سپرده شد
در ۲۹ ماه می سال ۱۴۵۳ سلطان محمد دوم فاتح بعد از ۵۳ روز محاصره در حالی وارد قسطنطنیه شد که توپ او یک حفره بسیار عظیم و بزرگی را در دیوارهای قسطنطنیه ایجاد کرد. محل این حفره امروزه به توپکاپی (دروازه توپ) معروف است. سلطان محمد فاتح پس از فتح استانبول آن را به عنوان سومینپایتخت امپراطوری عثمانی اعلام نمود. پس از فتح استانبول سلطان محمد فاتح کاخ توپکاپی و بازار استانبول را بنا می‌نهد و مدارس، حمامها و بناهای زیادی در شهر ایجاد می‌کند. نقش معمار سینان در خلق آثار معماری این دوره برجسته بوده‌است.
زمانیکه جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳ تشکیل شد پایتخت آن از استانبول به آنکارا تغییر پیدا کرد. اما استانبول محوریت خود بعنوان مرکز تجاری، صنعتی ترکیه را حفظ نمود و هم اکنون نیز بزرگترین شهر ترکیه می‌باشد.
استانبول در ساحل دریای مرمره قرار دارد و تنگه بسفر که این دریا را به دریای سیاه متصل می‌کند، از وسط این شهر می‌گذرد. بخش غربی شهر در قاره اروپا(شبه جزیره تراکیه) و بخش شرقی آن در آسیا (شبه جزیره آناتولی) واقع است. وسعت شهر استانبول ۱۵۳۹ کیلومترمربع است.
استانبول نزدیک گسل آناتولی شمالی واقع شده‌است این گسل از شبه جزیره آناتولی تا دریای مرمره ادامه دارد. دو صفحه از طبقات زمین‌شناسی، آفریقا و اروپا-آسیا به یکدیگر فشار می‌آورند این خط مرزی مسئول چند لرزش و لغزش مهلک در تاریخ معاصر بوده‌است. در سال ۱۵۰۹ زمین لرزه‌ای مهیب موجب ایجاد سونامی شد و دیوارهای ساحلی شهر را تخریب و بیش از ۱۰۰ مسجد را ویران نمود و موجب کشته شدن ۱۰۰۰۰ نفر شد. در سال ۱۷۶۶ مسجد ایوب کاملاً تخریب گشت. در سال ۱۸۹۴ لرزش بسیاری از قسمت‌های بازار بزرگ استانبول را نابود کرد. یک لرزش در ماه اوت سال ۱۹۹۹ در کوجاالی در ۱۰۰ کیلومتری شرق استانبول موجب مرگ، ۱۸۰۰۰۰ نفر شد..
تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های سرد، بارانی و برفی ویژگی آب و هوای استانبول است. میزان بارش سالیانه استانبول به طور میانگین ۸۷۰ میلی‌متر است. میزان رطوبت نیز اغلب زیاد است.
به طور متوسط بیشترین درجه حرارت در طول ماه‌های مختلف زمستان بین ۷ درجه سلسیوس (۴۶ درجه فارنهایت) و ۹ درجه سلسیوس (۵۰ درجه فارنهایت) است. بارش برف در استانبول برای یک یا دو هفته در طول فصل زمستان عادی است؛ اما یکی از این بارش‌ها می‌تواند سنگین باشد. غالباً این بارش در بین ماه‌های دسامبر و مارس رخ می‌دهد.
در ماه‌های تابستان از ژوئن تا انتهای سپتامبر به طور میانگین درجه حرارت روزها از ۲۸ سلسیوس (۸۲ درجه فارنهایت) شروع می‌شود. گرمترین ماه، ژوئیه با متوسط درجه حرارت ۲۳٫۲ درجه سلسیوس و سردترین ماه، ژانویه با متوسط درجه حرارت ۵٫۴ درجه سلسیوس است. بالاترین درجه حرارت ثبت شده در استانبول ۴۰٫۵ درجه سلسیوس (۱۰۵ درجه فارنهایت) در آگوست سال ۲۰۰۰ و پائین‌ترین درجه حرارت -۱۶٫۱ درجه سلسیوس (۳ درجه فارنهایت) در فوریه سال ۱۹۲۷ بوده‌است.
این شهر تا حدودی بادخیز است و به طور متوسط (میانگین) سرعت بادی حدود ۱۷ کیلومتر در ساعت دارد. تابستان خشک‌ترین فصل است، هر چند تابستانها هم بارش باران وجود دارد.
نواحی استانبول به ۳ قسمت اصلی تقسیم می‌شود:
• شبه جزیره تاریخی استانبول قدیمی بخش‌ها و نواحی امین اونو و فاتح را در بر می‌گیرد. این مناطق در سواحل شمالی شاخ طلایی (خلیج) واقع شده‌اند که مرکز قدیمی شهر را از قسمت‌های شمالی و جوانتر سمت اروپایی جدا و متمرکز می‌کند. شبه جزیره تاریخی با دیواره‌های قسطنطنیه در غرب به انتها می‌رسد. شبه جزیره توسط دریای مرمره در جنوب و بسفر در شرق احاطه شده‌است.
• شمال شاخ طلایی، مناطق تاریخی بَی اوغلو (Beyoğlu) و بشیکتاش (Beşiktaş) هستند که محل اسکان آخرین سلطان بوده و زنجیره‌ای از روستاهای سابق مانند اورتاکوی (Ortaköy) و ببک (Bebek) در میان سواحل بسفر ادامه می‌یابد. در بخش‌های اروپایی و آسیایی بسفر، استانبولی‌های ثروتمند عمارت‌های بزرگ چوبی زیبایی را ساخته‌اند که این عمارت و ساختمان‌ها یالی (Yalı) نامیده می‌شوند که به عنوان اقامتگاه تابستانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• مناطق اوسکودر (Üsküdar) و کادیکوی (Kadıköy) که در سمت آسیایی قرار گرفته‌اند، در واقع شهرهای مستقلی هستند و امروزه مناطق تجاری و مسکونی مدرنی در آنها ایجاد شده و حدود یک سوم از جمعیت استانبول در خود جای داده‌است.
افزایش رشد اداره و ساختمان‌های مسکونی بطور غالب در مناطق شمالی سمت اروپایی متمرکز گشته است و بخصوص در زمینه تجارت و مراکز خرید ماسلاک (Maslak)، لونت (Levent) و اتیلَر (Etiler) که بین پل بسفر (Boğaziçi Köprüsü) و پل سلطان مهمت فاتح (Fatih Sultan Mehmet Köprüsü) قرار گرفته‌اند، شهرت خاصی دارند.
رشد اقماری استانبول در طول نیمه دوم قرن بیستم بوقوع پیوست، در این سالها بخش مهمی از شهر تحت تأثیر ساخت و سازهای غیرقانونی گسترش یافت اما در سالهای اخیر این مناطق تخریب و توسط ساختمان سازی‌های انبوه مانند دنیای من, Incity, دادگاه علیا و پروژه‌های مشابه که توسط شرکت‌های دولتی هدایت می‌شوند (مانند توکی)، جایگزین شدند.
روش زندگی[ویرایش]
فعالیت فرهنگی، جهانگردی و تجارت و بازرگانی به اهمیت زندگی در شهر ادامه خواهند داد. در حالیکه، رشد جمعیت، ترافیک، جلوگیری از تخریب خانه سازی، تجدید و نوسازی تاریخی ساختمان‌ها و عمارات و طراحی کردن یک جاده حمل و نقلی سوم به بوسفروس به طور ممتد، بوجود خواهد آمد. زندگی روزانه در استانبول رنگارنگ و در حال جنبش و ادامه‌است همراه با دقت بسیار در نگهداری روم، روم شرقی و عمارت‌های ترکی. استانبول اغلب اوقات مرکز و پایتخت ترکیه در مواقع تجارت، پذیرایی، سرگرمی، فرهنگی، آموزشی، خرید، جهانگردی و هنری به شمار می‌آید. بیش از نیمی از جمعیت در قسمت اروپایی زندگی و کار می‌کنند. گروه بزرگی از مردم در مناطق مسکونی، قسمت آناتولیایی زندگی می‌کنند و از پل‌ها و گذرگاه‌ها برای رفتن به کار در شهر استفاده می‌کنند.
استانبول در دوره‌های اجتماعی، فرهنگی و فعالیت‌های تجارتی و بازرگانی قوی آن بطور زیادی افزایش تنوع و رنگ دارد. در امتداد رستوران‌های ترک، خاوردور و روش‌های پخت (خوراک‌ها) در حال رشد می‌باشد در کنار بسیاری از گروه‌ها بصورت جدید رستوران‌هایی افتتاح شده‌اند. در صورتیکه ستاره‌های مشهور دنیای موسیقی پاپ ورزشگاه‌ها را از جمعیت پر می‌کردند، فعالیت‌هایی مثل اُپرا، رقص ورزشی و هنری باله و تئاتر در سراسر سال ادامه داشت.
در طول فستیوال‌های فصلی ارکست‌های مشهور دنیا، آوازهای دسته جمعی و گروهی، کنسرت‌ها و اثرات جاز در بیشتر مواقع می‌توانند در یک خانه کامل هم اجرا شوند. نمایش‌ها در گروهی از مکان‌ها مانند بخش‌های تاریخی مانند حاجی ایرن، برج روملی حصاری، یدیکول، حیاط محله توپ خانه و پارک گلانه به خوبی مرکز فرهنگی آتاترک، سالن کنسرت جمال رشید ری و سالن‌های مدرن و جدید تئاتر و دیگر فضاهای آزاد برگزار می‌شود. برای مواردی مثل زندگی شبانه، تعدادی از باشگاه‌های ورزشی، دیسکوها، بارها (مشروب فروشی‌ها)، چادرهای صحرایی، نمایشگاه‌ها و رستوران‌ها با موزیک همراه هستند. تعداد کلوپ‌ها رستوران‌ها و دیکسوها افزایش یافته و به محل‌های فضای باز در تابستان منتقل می‌شوند.
خانه‌های سنتی که یالی (Yalı)نامیده می‌شوند را می‌توان در طول تورهای قایق سواری بوسفروس مشاهده کرد. زیر ساخت‌های شهرنشینی دایماً در حال تغییر و تحول است. ساختمان‌های سنتی عثمانی از چوب ساخته شده بودند. در دهه‌های پیشین تعداد زیادی از ساختارهای بلند در نزدیک شهر ساخته شده بودند که این عمل رشد سریع جمعیت را منجر شد. با محاصره شدن شهرها مردم به استانبول به عنوان شهری با سرعت رشد سریع جذب شدند. موفقیت و پیروزی‌های زیر ساختاری تا اواسط سال ۱۹۹۰ شامل تجزیه و تحلیل مشکل فضولات بهبود شرایط ترافیک و بهبود کیفیت هوا با توجه افزایش استفاده از گاز طبیعی می‌باشد. علی‌رغم، بوجودآمدن آلودگی هوا و آب توسط تعداد زیادی از کارخانه‌ها، وسایل نقلیه موتوری و خانواده‌های خصوصی، آلودگی هوا توسط ترافیک به نگرانی جمعیت استانبول اضافه می‌کند. بیماریهای چون برونشیت و آسم بطور معمول در میان ساکنین مناطق بزرگ‌تر و وسیعتر شهر کمتر مشاهده می‌شود زیرا که تراکم جمعیت در نزدیکی این مناطق کمتر است.
استراحت و تفریح[ویرایش]
بیشتر مکان‌های عمومی برای شنا کردن در شهر در باکرکوی (Bakırköy)، کوچوک چکمجه (Küçükçekmece) سارییر (sarıyer) و تنگه بوسفروس (Boğaz) می‌باشند. در بیرون شهر جزایر پرنس (Prens Adaları) دریای مرمر، سیلیوری (Silivri) و توزلا (Tuzla) مانند کیلیوس و شیله (Şile)در دریای سیاه وجود دارد. جزایر پرنس (Prens Adaları) گروهی از جزایر دریای مرمر، جنوب کارتال (Kartal) و پندیک (Pendik) هستند. کاج و سبک نئوکلاسیک کاج سنگی (چوبی) و هنر عصر جدید روش عمارت‌های بزرگ تابستانی عصر عثمانی از قرن‌های نوزدهم و بیستم، کالسکه‌های اسبی (وسایل نقلیه موتوری مجاز نبودند) و رستوران‌های ماهی یک هدف عمومی را تشکیل می‌دهند. آنها می‌توانند توسط معبر قایق‌ها و معبرهای پر سرعت دنیز اوتوبوسو از امینونو و کارتال برسند. ۹ جزیره، در ۴ منطقه قرار گرفته‌است. سیله یک منطقه و پناهگاه ساحلی ساخته شده و مشهور ترکیه در دریای سیاه، در ۵۰ کیلومتری استانبول است. کیلیوس یک پناهگاه ساحلی آرام است که از درب شمالی اروپایی بوسفروس در دریای سیاه دور نیست. محل خوبی برای شنا کردن است و در سالهای گذشته در میان ساکنین استانبول به عنوان مکانی برای گردش عمومی بوده‌است. کیلیوس یک پارک ساحلی همراه با رستوران‌ها (ماهی) می‌باشد. مجله «نیوزویک» اخیراً استانبول را شهر متصل کننده اروپا نامیده‌است. بعد از چند دهه از سعی در رسیدن شرقی، افتخارات استانبول در کشف مجدد از یک شناخت مدرن و جدید بود، قسمت اروپایی آن از سردترین شهرها در دنیا بوده‌است. زیبایی‌های زیادی وجود دارد، هنوزه شهر هوای ابری همراه با بازارها، کلیساهای روم شرقی و عمارات عثمانی را دارا می‌باشد.
جمعیت‌شناسی[ویرایش]
ریشه شهرنشینی استانبول توسط بسیاری از جوامع شکل گرفته‌است. اغلب جمعیت استانبول را ترکان استانبولی و بیشتر مذهب جمعیت اسلام است.[۶] اقلیت‌های مذهبی عبارت‌اند از کلیسای مسیحیان شرقی ارتدکس، کلیسای وابسته به پاپ ارمنیان مسیحی (ارامنه) و یهودیان سفاردی در دهکده‌های کوچک استانبول، ارمنیان، یهودیان و یونیان ساکن هستند.
در برخی از قسمت‌ها مانند کوزگونجوک یک کلیسای ارمنیان بعد از یک کنیسه یهودیان وجود دارد و در بخش‌های دیگر جاده یک کلیسای ارتدکس یونان در نزدیکی یک مسجد به چشم می‌خورد. جایگاه رئیس قسطنطنیه، رهبر روحانی و معنوی کلیسای ارتدکس قسطنطنیه در استانبول است. همچنین براساس آن جا، اسقف اعظم جامعه ترکیه (کلیسای شرقی ارتدکس)، یک اسقف اعظم کلیسای ارمنیان وابسته به پاپ و ترکیه بزرگ در آن جا یعنی استانبول می‌باشد.
شهر بصورت سنتی، جایگاه رئیس جهانی است، برای بیشتر کلیساهای ارتدکس و اسقف اعظم ارامنه مانند اسقف اعظم جامعه ارتدکس ترکیه همین‌طور است. اقلیت‌های یونانی و ارمنی بعد از تغییرات جنگ جهانی اول که به تبعیض و تفرقه و سرکوب دایمی منجر گردید هنوز در استانبول زندگی می‌کنند. در سال ۱۹۴۲ یک مالیات ویژه تعیین شده بود. در سال ۱۹۶۴۴ تمام یونانی‌ها (در حدود ۰۰۰/۱۰۰ نفر) بدون شهروند شدن ترکیه از ترکیه برگردانده شدند. امروزه بیشتر یونانی‌های ترکی و ارامنه در استانبول و یا در نزدیکی استانبول زندگی می‌کنند..
رشد جمعیت[ویرایش]
جمعیت شهرهای بزرگی در طول ۲۵ سال بین سالهای ۱۹۸۰ و ۲۰۰۵ بیشتر از ۳ برابر شده‌است. ۶۵ درصد از تمام استانبولی‌ها در بخش اروپایی و نزدیک به ۳۵ درصد در بخش آسیایی زندگی می‌کنند.
در سال ۱۹۱۴ افزایش جمعیت با تکان و لرزش بیش از ۵۰ درصدی با توجه به مطالعات برآورده شده‌است. تعداد زیادی از سال ۱۹۲۷ تا سال ۲۰۰۰ مورد سرشماری و آمار قرار گرفته‌اند. تعداد زیادی از سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ براساس محاسبات پیش بینی شده‌اند. جمعیت استانبول بین سالهای ۱۹۸۰ و ۱۹۸۵ به ۲ برابر رسید.
مذهب[ویرایش]
اکثریت قریب به اتفاق مردم در سراسر ترکیه و در استانبول، مسلمان، و به طور خاص اهل سنت هستند. بسیاری از سنی‌ها به دنبال مکتب حنفی از تفکر اسلامی، اگر چه حدود ۱۰ درصد از اهل سنتاز فقه شافعی پیروی می‌کنند.. بزرگترین مذهب غیر سنی مسلمان ترکیه علویان با بیش از ۴٬۵ میلیون نفر جمعیت در ترکیه هستند که یک سوم از همه علویان ترک در استانبول زندگی می‌کنند.[۷]
اقتصاد[ویرایش]
استانبول همیشه مرکز زندگی اقتصادی کشور بوده‌است که این به خاطر موقعیت اتصالی بین‌المللی راه‌های مرزی زمینی و دریایی می‌باشد. آن تقریباً ۲۰ درصد از کار صنعتی ترکیه و ۳۸ درصد از فضای کاری صنعتی ترکیه را شامل می‌شود. بعلاوه ۵۵ درصد از تولیدات شهر ترکیه از تجارت و دادوستد و ۴۵ درصد از دادوستد کشور از عمده فروشی و ۲/۲۱ درصد تولیدات ترکیه از فراورده‌های انبوه ملی بدست می‌آید. ۴۰ درصد از مالیات‌های جمع‌آوری شده در ترکیه و ۵/۲۷ درصد از محصولات ملی ترکیه‌است. تا سال ۱۹۸۰، تولید ناخالص ملی (GDP) استانبول بطور میانگین در یک سال ۵ درصد رشد داشته‌است.
دراواخر دهه سال ۱۹۹۰ اقتصاد ترکیه و استانبول بطور خاص دچار دو شوک مهم و اساسی شد. اول، بحران اقتصادی آسیایی بین ژوئیه ۱۹۹۷ و شروع سال ۱۹۹۸، بحران روسیه بین اوت ۱۹۹۸ و اواسط ۱۹۹۹ اثرات منفی در تمام قسمت‌های اقتصادی داشت به خصوص در میان صادرات، بر این اساس، یک شکل گیری جدید و مجدد اقتصادی استانبول در شروع و اواسط ۱۹۹۹ مشاهده شد.
سراسرنما از استانبول (از راست: برجهای منطقه لِوُنت (Levent) - کاخ توپکاپی،مسجد ایاصوفیه، مسجد سلطان احمد (آبی)- برجهای منطقه شیشلی (Şişli)
زمین لرزه‌ای که مرکز آن در کجااِلی (Kocaeli) بود در ۱۷ آگوست ۱۹۹۹، با دومین شوک بزرگ اقتصادی برای شهر از شرق بعد از بحران موجود در روسیه ترکیب شد.
بخشی از کاهش نیروی انسانی و سرمایه به علت بلای طبیعی، یک کاهش در GDP حدوداً ۲ درصدی بوده‌است. با وجود این رکود اقتصادی، اقتصاد استانبول در سالهای اخیر بهبودی یافته‌است. امروزه استانبول مرکز صنعتی ترکیه‌است. بسیاری از نقشه‌ها و طرح‌های تولیدی اصلی در شهر متمرکز شده‌است. استانبول و ایالات اطراف آن کتان، میوه، روغن زیتون، ابریشم و تنباکو تولید می‌کنند. فراورده‌های غذایی، تولید منسوجات، محصولات روغنی، مواد لاستیکی و فلزی، چرم، مواد شیمیایی، الکترونیکی، شیشه‌ای، ماشینی، کاغذ و محصولات کاغذی و نوشیدنی‌های الکلی از تولیدات صنعتی مهم شهر می‌باشند.
چشم انداز اصلی دیگر از اقتصاد استانبول (Tourism) گردشگری و جهانگردی است. هزاران هتل و صنعت‌های دیگر مرتبط با جهانگردی در استانبول وجود دارد که به گردشگران و بازدیدکنندگان به طور حرفه‌ای خدمت می‌کنند.
کفاف صابون‌های میوه‌ای ویتامینه ترکیه شهرتی جهانی دارند.
E۵، E۹۰ و آزادراه حمل و نقل و ترانزیت اروپایی (TEM) سه جاده اصلی هستند که از مرز اروپایی به ترکیه و از قسمت مرز درون شهری به شرق می‌رسد. آزادراه ویژه نزدیک استانبول به خوبی گسترش یافته‌است و بطور دائم در حال گسترش و توسعه یافتن است. آزادراه به آنکارا و ادرینه می‌رسد. همچنین ۲ شاه‌راه دور شهر وجود دارد. قدیمی تر آن E۵ نامیده می‌شود که اغلب اوقات برای ترافیک درون شهر مورد استفاده قرار می‌گیرد، در صورتیکه اخیراً بیشتر TEM بزرگراهی است که اغلب توسط ترافیک درون شهری یا بین قاره‌ای استفاده می‌شود.
پل بسفر و پل سلطان محمد فاتح نسبتاً (بطور نسبی)، برای این ۲ بزرگراه، گذرگاه تنگه بوسفروس را فراهم می‌کنند.
کشتیرانی[ویرایش]
قسمتی از استانبول در کشور از اهمیت بیشتری برخوردار است. بخش قدیمی در golden Horn (برج طلایی) بطور عمده برای کشتیرانی خصوصی بکار گرفته می‌شود. سرویس‌های معینی به خوبی سفرهای دریایی در چند قسمت وجود دارد مانند: پیرئوس، یونان؛ دوبرونیک، کرواسی؛ ونیز، ناپل، ایتالیا؛ مارسی، فرانسه؛ حیفا، اسرائیل در دریای مدیترانه و همچنین اودسار، اوکراین در دریای سیاه.
متروی استانبول در سال ۱۹۸۹ تأسیس شده و هم‌اکنون دارای ۹ خط و ۷۳ ایستگاه می‌باشد. همچنین متروی قدیمی و کوچک استانبول با نام تونل در سال ۱۸۷۵ با دو ایستگاه ساخته شده بوده.
ایستگاه سیرکجی، آخرین توقف گاه یا ایستگاه برای تمام راه آهن‌ها در سمت اروپایی است. فقط یک مسافت طولانی روزانه پیموده می‌شود (به بخارست). دورتر از بوسفروس در ایستگاه حیدرپاشا راه‌ها چندین برابر در طی روز به آنکارا سفر می‌کنند و کمتر از مقصدهای دیگری در آناتولیا عبور می‌کنند. در حال حاضر ۲ ایستگاه وجود دارد که توسط گذرگاه بوسفروس متصل می‌شود. پروژه مارمارای سرانجام به سیستم ریلی با یک ایستگاه تبادل کننده متصل خواهد شد که همچنین با سیستم مترو هم در ارتباط خواهد بود.
استانبول چند تیم فوتبال خانگی دارد، در میان این تیم‌ها، ۳ تقسیم‌بندی اصلی وجود دارد: فنرباغچه، گالاتاسرای و بشیکتاش.
فنرباغچه از سال ۱۹۷۰ تا سال ۱۹۵۹، ۱۶ بار مسابقه ملی داشته‌است. بازیهای خانگی باشگاه‌های ورزشی در ورزشگاه شوکرو سراج اغلو در کادیکوی انجام می‌شود. ظرفیت و گنجایش این ورزشگاه ۵۰۰/۵۲ تماشاگر می‌باشد. کریستوف داوم اولین مربی و سرپرست از طرف اتحادیه ترکیه بوده‌است که از ابتدای تابستان سال ۲۰۰۳ تا انتهای فصل ۲۰۰۶–۲۰۰۵ سرپرستی تیم را عهده دار بوده‌است. فنرباغچه توسط زیکو تا ماه ژوئیه سال ۲۰۰۶ سرپرستی شده‌است. بیشتر بازیکنان فنرباغچه مشهور و شناخته شده هستند، مانند استفان آپیاه، ماتیاس کژمان، و بازیکن میانی برزیلی الکساندرو دی سوزا.
• گالاتسرای از سال ۱۹۰۵ تا سال ۱۹۵۹، ۱۶ بار مسابقه ملی داشته است و برنده جام یوفا و سوپر جام یوفا در سال ۲۰۰۰ بوده‌است. آنها در ورزشگاه عالی سامی یان بازی می‌کنند که ۵۰۰/۲۲ نیمکت و صندلی گنجایش دارد.
• بشیکتاش قدیمی‌ترین انجمن و اتحادیه ورزش‌های ترکیه است (۱۹۰۳) که ۱۲ مسابقه ملی داشته است. بشیکتاش بطور مجموع شامل فدراسیون ترکیه‌است که برای ۲ فصل در سالهای ۱۹۵۷ و ۱۹۵۸ بازی کرده‌است. بشیکتاش در هر دو سال برنده شد. بازیهای خانگی در ورزشگاه اینونو برگزار می‌گردد. این ورزشگاه ۰۰۰/۳۲ نفر ظرفیت دارد.
ایستانبول سپور چهارمین باشگاه ورزشی بزرگ استانبول می‌باشد (۱۹۲۶). در حال حاضر در دومین بخش بازی می‌کند. با اینکه در نام او استانبول وجود دارد، این تیم طرفداران زیادی در استانبول ندارد درست برخلاف فنرباغچه، گالاتسرای و بشیکتاش. بازیهای خانگی این تیم در ورزشگاه گونگورن برگزار می‌شود. این ورزشگاه ۵۰۰/۱۰ نفر ظرفیت دارد.